De kansen voor nieuwe zon- en windprojecten

We leven in roerige tijden waarin een concrete aanpak van klimaatverandering cruciaal is. De klimaatrapporten van de IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) zijn steeds alarmerender. Daarnaast is de Europese energievoorziening onzeker en is de Nederlandse energiemarkt voor een deel afhankelijk van andere landen. Statkraft is ervan overtuigd dat duurzaam energie opwekken het antwoord is op klimaatverandering. Maar hoe ziet de toekomst van zonne- en windenergie eruit, in het licht van deze ontwikkelingen? Alex Kaat, zelfstandig adviseur public affairs in de energietransitie, sprak erover tijdens onze tweede webinar voor energiecoöperaties.

Het elektriciteitsgebruik schiet omhoog

De vraag naar elektriciteit bepaalt hoe groot de vraag naar zonne- en windenergie in de toekomst zal zijn. Na veel onderzoek blijkt dat het behalen van de 55% CO2-reductie alleen mogelijk is met een enorme groei in duurzame elektriciteit. De verwachting is dat 75% van de elektriciteit in 2030 duurzaam zal zijn. Dat klinkt hoopvol, maar zet nog onvoldoende zoden aan de dijk, omdat elektriciteit niet de enige energie is die we gebruiken. Nog altijd zal 75% van het totale energieverbruik van fossiele bronnen afkomstig zijn. Dit komt doordat wegverkeer, industrie en verwarming veel gas verbruiken. Het verduurzamen hiervan is een grote uitdaging, waarbij duurzame elektriciteit uit zonne- en windparken een sleutelrol speelt. Er is uiteindelijk elektriciteit nodig voor groene waterstof en elektrisch vervoer als vervanging voor gas en olie. Zon- en windprojecten zullen voor een groot deel voorzien in de elektriciteit uit duurzame bronnen en daarom zijn ze van groot belang.

Factoren waardoor zon- en windprojecten stagneren

Ondanks de behoefte aan meer duurzame energie en de grote ambities van het kabinet, gaat de uitbreiding van het aantal zonne- en windparken niet snel genoeg. Dit komt onder andere doordat het kabinet paradoxaal genoeg een subsidieplafond voor de SDE++ creëert wat betreft de productie van duurzame elektriciteit op land. Dat plafond komt al snel dichtbij als alle tot nu toe geplande en gesubsidieerde projecten eenmaal zijn uitgevoerd.

Bovendien lijkt overheidsbeleid zich vooral te richten op de inzet van kerncentrales, want er worden strenge eisen gesteld aan de ontwikkeling van zonne- en windparken. Bijvoorbeeld voor multifunctioneel gebruik van zonneparken, afstandsnormen voor windmolens en de budgetten binnen de SDE++. Dit terwijl de bouw van kerncentrales lang duurt; te lang nu de urgentie zo hoog is.

Een volgende uitdaging voor de ontwikkeling van zonne- en windparken is de weerstand in de directe omgeving van beoogde locaties, hoewel de meeste bezwaren weggenomen worden door de technische ontwikkelingen. Tot slot speelt netcongestie in de nabije toekomst een belangrijke rol. We moeten goed kijken naar de mogelijkheden om het energienet uit te breiden en te verzwaren, zodat er voldoende ruimte blijft voor zonne- en windenergie.

Mogelijke alternatieven voor zon- en windprojecten

Zijn er naast zonne- en windenergie andere reële alternatieven waar we rekening mee moeten houden? Jazeker, en deze hebben voor- en nadelen. We zetten ze voor je op een rij.

Biosmassa en kernenergie

In de eerste plaats werd biomassa een tijd als geschikte en goedkope oplossing gezien voor de klimaatproblematiek. Maar inmiddels zijn er twijfels over de duurzaamheid van biomassa en zien we het als transitieoplossing. Kernenergie is een tweede alternatief dat een bijdrage kan leveren in het behalen van de klimaatdoelen. Om die doelen daadwerkelijk te bereiken zouden er wel enorme kerncentrales gebouwd moeten worden, waarbij de vraag is of de betaalbaarheid en ontwikkelingstijd haalbaar zijn. Een grote kerncentrale kost al snel tientallen miljarden en minstens tien jaar om te bouwen. 

Groene waterstof

Naast biomassa en kernenergie is het importeren van duurzame energie een alternatief. Groene waterstof zou dan de meest logische optie zijn. De industrie heeft als doel gesteld om 50% groene waterstof te gebruiken in 2030. Daar zou import een belangrijke bijdrage aan kunnen leveren. De verwachting is wel dat importeren duurder wordt dan binnenlands geproduceerde duurzame energie. En dat het een nieuwe afhankelijkheid creëert die niet altijd wenselijk is.

Carbon Capture Storage

De laatste optie is Carbon Capture Storage (CCS). Bij CCS is er sprake van het afvangen van CO2 voor of na de verbranding. In de afgelopen SDE-ronde is er miljarden aan subsidie voor deze methode ingediend. Hoewel dit een proces is dat in de industrie en binnen centrales snel kan plaatsvinden, is het geen volledig klimaatneutrale methode. Het is namelijk niet mogelijk 100% CO2 af te vangen. Bovendien komt fossiele energie ergens vandaan en is er in het geval van gas sprake van enorme methaanemissies. Daarnaast blijven we bij het gebruik van deze methode voor een deel afhankelijk van fossiele import.

Zon en wind zijn belangrijk voor de toekomst  

Willen we de klimaatdoelen van 2050 behalen, dan speelt zonne- en windenergie dus een belangrijke rol. Volledig klimaatneutraal worden is zonder deze vormen van duurzame energie ondenkbaar. Daar komt nog eens bij dat, in een tijd waarin we zien hoe afhankelijk we kunnen zijn van externe energievoorziening, er veel voor pleit om binnenlands meer duurzame energie te produceren.

Er liggen dus veel kansen voor nieuwe zon- en windprojecten. De vraag is wel of het lukt om hier voldoende ruimte voor te maken. Letterlijk, in de vorm van ruimtelijke inpassing en uitbreiding van de capaciteit van het energienet. En figuurlijk, in de vorm van de publieke opinie en het openstaan voor meer zonne- en windparken. Het is duidelijk dat hier ook een vraag ligt bij de politiek. Een vraag die hopelijk leidt tot doeltreffend beleid, dat ons in staat stelt de ambitieuze klimaatdoelen daadwerkelijk waar te maken.