Verscholen veldleeuweriken in biodivers Budels zonnepark

Het zonnepark ligt op het enorme terrein van zinkfabriek Nyrstar. Vogelaar Wil Beeren, die uit de buurt komt, kende de locatie al. “Het is ongeveer dertig jaar geleden ontwikkeld tot een klein natuurgebied. Sinds die tijd hebben hier altijd veldleeuweriken, graspiepers en roodborsttapuiten gewoond. En toen kwam het zonnepark.”

Biodiversiteit

Wil Beeren maakte zich wel een beetje zorgen bij het horen van dat nieuws. Dat dat niet nodig was, kon hij toen niet weten. Vanaf de eerste plannen is er namelijk door ontwikkelaar Statkraft rekening gehouden met de biodiversiteit in het gebied. Delivery solutions manager bij Statkraft Rick Fransen brengt bij ieder project twee dingen samen: dat wat nodig is en dat wat mogelijk is. Met dertig jaar ervaring in de wereld van zonne-energie heeft hij veel kennis, al merkt hij ook dat het een snel veranderende wereld is. “Zonnepanelen staan tegenwoordig verder uit elkaar zodat we meer ruimte beschikbaar hebben voor biodiversiteit. Daarvoor stellen we samen met een ecoloog een plan op dat de natuur in het gebied ten goede komt.”

Een zetje geven

Het primaire doel van een zonnepark is natuurlijk dat de installatie zo veel mogelijk energie opwekt. Maar Statkraft kijkt ook specifiek naar de locatie en wat die te bieden heeft. “Als er al flora en fauna zijn, kijken we hoe we die een zetje kunnen geven”, zegt Rick Fransen. “In Budel kwamen we erachter dat er weidevogels in het gebied leven zoals veldleeuweriken. Samen met een ecoloog is een plan getekend om onder meer deze soort te helpen.” Door een kruidenrijk grasmengsel te zaaien waaruit ook veldbloemen groeien, komen er vlinders, bijen en insecten. Daar komen weer vogels en andere diersoorten op af. Biodiversiteit begint bij het kleinste zaadje en eindigt met een ree die over het hek springt.

Schuilplaats

In een schoorsteen van zinkfabriek Nyrstar vlak bij het zonnepark zit een torenvalk. Door dit roofdier kan het lastig zijn voor veldleeuweriken en graspiepers om nesten te bouwen. Vogelaar Wil Beeren ziet nu, na een paar jaar, dat de vogels een bijzondere schuilplaats vinden: onder de zonnepanelen bouwen ze hun nesten uit het zicht van de torenvalk. De afgelopen keer telde hij dertig nesten. “Ik ben niet meer ongerust. Ik inventariseer ieder jaar hoeveel vogels er zijn en door het zonnepark is het aantal niet minder geworden, dus dat is heel fijn.”

Maaibeleid

Wil Beeren merkt ook dat het maaibeleid van het zonnepark goed is voor de vogels. Het gras wordt in het begin van het seizoen gemaaid, voordat de nesten gebouwd worden. Daardoor zit het maaien de vogels niet in de weg. Sowieso vergt beheer met het oog op biodiversiteit meer tijd en geld, zegt Rick Fransen. “In plaats van in één keer alles te maaien en te laten liggen, komt er een maaiplan bij kijken waarbij je na verloop van tijd het gras weghaalt. Dit is een vrij significante kostenpost in het bouwen en beheren van een zonnepark.” Zo investeert Statkraft in positieve impact op de natuur.

Natuurrijkdom

Dat valt ook de omwonenden op. “Vorig jaar hebben we een open dag georganiseerd op het zonnepark”, zegt Fransen. “Mensen zagen ineens wat een natuurrijkdom er op het zonnepark is.” Het zonnepark is normaal niet publiek toegankelijk vanwege de veiligheid. “Van een afstand kun je dit niet zien. Zonneparken zijn weliswaar kunstmatige installaties, maar door goede plaatsing en beheer is het wel een veilige haven voor dieren.” Niet alleen vogels, maar ook reeën en wilde zwijnen vinden hun weg naar het park. “Ze graven allemaal gaten”, zegt Rick Fransen lachend. “Als je er loopt, moet je goed uitkijken dat je niet in een gat stapt.”

Stap verder

Fransen denkt dat Statkraft meer doet dan de gemiddelde ontwikkelaar. “Ik zou liegen als ik zei dat biodiversiteit onze eerste prioriteit is. Waar het om gaat, is en blijft natuurlijk dat we de wereld voorzien van duurzame energie en iets doen tegen klimaatverandering.” Het is belangrijk om – met de impact die Statkraft heeft – geen onbedoelde schade aan te richten. Daarom is aandacht voor biodiversiteit en natuur belangrijk. Bovendien moet een zonnepark goed in de omgeving geïntegreerd zijn. “Elke oplossing die we ontwerpen, is op maat gemaakt voor de plek waar het zonnepark komt. Wat voor ruimte is er beschikbaar, hoe ziet die eruit, wat voor dieren en planten komen er voor en hoe kunnen we die in hun waarde laten of zelfs laten toenemen?”

Historische vorm

Interessant aan het ontwerp van een zonnepark vindt Fransen dat Statkraft landschappen terugbrengt naar de oorspronkelijke vorm. Als voorbeeld noemt hij dat percelen in Brabant altijd worden afgekaderd met paaltjes met pikdraad, terwijl ze in Friesland sloten graven. “Dat heeft ook weer zijn reden. In Friesland is er veel natte grond, waardoor sloten helpen bij de afwatering.” Maar het gaat verder dan praktische oplossingen. In Houten realiseerde Statkraft een zonnepark op een voormalig landgoed waar knotwilgen het landschap bepaalden. Nu staan de knotwilgen er weer, wat historische waarde heeft.

Biodiversiteit vanaf de tekentafel

Als je vanaf het begin rekening houdt met biodiversiteit, zegt Fransen, wordt het een logisch onderdeel van een zonnepark. “Met een beetje goede wil is er heel veel mogelijk. Het enige wat echt belangrijk is, is dat je er van tevoren goed over nadenkt. Zodra een ontwerp al voor 80 procent af is en er bepaalde strategische keuzes zijn gemaakt, is het lastig om nog van koers te veranderen. Dan heb je misschien al keuzes gemaakt die bepaalde ecologische inpassingen onmogelijk maken.” Dat vindt hij zonde, en terecht. Dus bij ieder zonnepark dat Statkraft ontwikkelt, is biodiversiteit vanaf de tekentafel een speerpunt. Zodat de bloemen, bijtjes en veldleeuweriken – en zelfs de wilde zwijnen – zich er thuis voelen.