Vertraging zon en wind op land dreigt - met grote gevolgen
Vorige week werden er twee rapporten gepubliceerd over de groei van hernieuwbare elektriciteitsopwek op land. Het beeld is dat er een enorme groei heeft plaatsgevonden, maar ook dat er stagnatie dreigt, omdat nieuwe energieprojecten voor zon en wind op land steeds schaarser worden. Allerlei regels tegen zonne- en windparken maken het steeds lastiger om hernieuwbare elektriciteit te ontwikkelen. Het kabinet moet in actie komen om netcongestie te beperken en negatieve effecten voor onze industrie en de klimaatdoelen te voorkomen.
“De pijplijn met nieuwe plannen droogt op”, zo stelt het Planbureau voor de Leefomgeving na de presentatie van de Monitor RES 2024 en van de ‘foto’ van hernieuwbare elektriciteitsproductie op land, door Nationaal Programma voor de Regionale Energie Strategieën (NP-RES).
De tragere groei van hernieuwbare opwek met zon en wind op land staat helaas niet alleen. Ook de uitrol van wind op zee vertraagt, zo liet afgelopen oktober de Klimaat- en Energieverkenning van het Planbureau voor de Leefomgeving zien. En de groei van zon op daken voor huishoudens vlakt af, door de geplande afschaffing van saldering. Het gevolg is dat de verduurzaming van onze elektriciteitsproductie veel moeizamer gaat dan vorig jaar nog werd verwacht. Waar vorig jaar het Planbureau voor de Leefomgeving prognosticeerde dat in 2030 85% van de elektriciteitsproductie hernieuwbaar zou zijn, is dit hoopvolle beeld flink naar beneden bijgesteld, naar nog maar 70% (KEV oktober 2024).
Verergering van netcongestie en hogere energieprijzen
De tragere uitrol van zon en wind op land brengt niet alleen de klimaatambities in gevaar, maar veroorzaakt nog meer problemen. Zoals de brancheverenigingen NVDE, Holland Solar en NedZero betogen, kan de invoeding van zon en wind op land een oplossing zijn voor netcongestie in plaats van de veroorzaker. De balans kan worden hersteld: door in regio’s waar de netbelasting hoog is vanwege een grote vraag naar elektriciteit, extra aanbod via zon en wind te genereren. Deze oplossing stokt nu.
Ook is voor de industrie de vertraagde groei in het aanbod aan groene elektriciteit een probleem: het veroorzaakt hoge energieprijzen. Bij een nagenoeg geheel CO2-vrije elektriciteitsproductie zal de stroomprijs worden gebaseerd op de kosten voor wind- en zonne-energie. Die kosten zijn een groot deel van het jaar heel laag, zo berekende CE-Delft onlangs. Dit is een aantrekkelijk perspectief, want voor veel bedrijven is hernieuwbare elektriciteit immers hét alternatief om te ontsnappen aan het dure aardgas en de oplopende Europese prijs voor CO2-uitstoot. Door de trage uitrol van zon en wind halen we dit mooie vooruitzicht voorlopig niet, want de elektriciteitsprijs wordt nu nog het grootste deel van het jaar bepaald door de dure en fossiele elektriciteitsproductie uit gascentrales.
Beperkingen in regelgeving
De oorzaken voor de vertraging liggen voor een groot deel in de beperkingen die het kabinet heeft ingesteld voor zon op landbouwgrond en voor windparken op land. Hoewel er een aantal uitzonderingen zijn op de strenge regels, zoals agri-PV op landbouwgrond (landbouw gecombineerd met zonnepanelen), is niet eenduidig wat er nu precies wel en niet mag. Iedere provincie vult de landelijke regels op eigen wijze in en de meeste provincies en gemeenten benutten niet de ruimte die er nog wél is. Daarnaast spelen netcongestie, trage besluitvorming en de onzekere businesscases een rol. Tenslotte honoreert de regelgeving niet de voordelen van energieproductie die lokaal de vraag naar elektriciteit invult. Er is bijvoorbeeld geen stimulans om elektriciteit lokaal en gelijktijdig met opwek te gebruiken, hoewel dat netcongestie en de bijkomende kosten flink kan beperken.
De oplossing: lokaal besluiten over goed ingepaste zon en wind
Deze impasse moet en kan doorbroken worden. Gemeenten kunnen heel goed zelf besluiten over lokale mogelijkheden om zon en wind wel te realiseren, inclusief draagvlak. Statkraft heeft veel ervaring met het inpassen van zonneparken, zowel in goed overleg met omwonenden, als in combinatie met natuur of landbouw (agri-PV). Indien er sprake is van netcongestie kan de aansluiting van elektriciteitsproductie uit zon en wind op de lokale vraag naar elektriciteit, al dan niet via batterijopslag, een verschil maken. Daarmee voorkomen we dat netcongestie de groei van bedrijven en de aanleg van woonwijken blokkeert, zoals nu te vaak voorkomt. Met ruimte voor lokaal goed ingepaste zon en wind is onze samenleving verzekerd van schone, betaalbare en lokaal geproduceerde energie.
Meer lezen over de voortgang van de energietransitie?
Overheid: investeer in energieopslag als oplossing tegen netcongestie
De energietransitie is in volle gang, maar alles wijst erop dat het elektriciteitsnet nog niet klaar is voor de volledige overstap naar groene energie. Ons net is te vol en dit heeft grote negatieve...
Lees meer
Sombere klimaat- en energieverkenning vraagt om nieuw beleid
Het kabinet moet aan de bak om de klimaatdoelstellingen te halen. Deze conclusie volgt uit de vandaag gepresenteerde Klimaat- en Energieverkenning. Met spoed moet het kabinet plannen maken om bedrijve...
Lees meer
Groei van zonnestroom is nodig, maar wel met systeemintegratie
Zonnestroom heeft de laatste 10 jaar een spectaculaire groei gekend. Die groei lijkt nu te stokken door weerstand tegen het ruimtebeslag van zonneparken, gebrek aan netcapaciteit en door zonneproduc...
Lees meer
Dit is nodig om de EU te decarboniseren voor 2050
Volgens het jaarlijkse Groene Transitie Scenarios-rapport van Statkraft, versnelt de groei van zonne- en windenergie naar 2050 door toenemende kostenefficiëntie. Het rapport bevestigt dat het fina...
Lees meer
Hoge kosten netcongestie, maar oplossingen in beeld
Eind juni publiceerde het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat een studie over de maatschappelijke kosten van netcongestie. Het is voor het eerst dat deze kosten op een rij zijn gezet.
Lees meer
Onderzoek toont aan: batterijopslag maakt energie goedkoper, duurzamer en efficiënter
Onderzoeksbureau Kalavasta heeft in opdracht van Energy Storage NL een studie uitgevoerd naar de voordelen van batterijopslag in het elektriciteitssysteem, waaraan is bijgedragen door verschillende...
Lees meer